کلاه اسـتودیـو: در باره فرهنگ و هنر زیرزمینی

عناصر خرده فرهنگ هیپ هاپ

نوشته: اسماعیل عسکری

در ابتدا برای آن دسته از خوانندگانی که ممکن است از بیرون به این فرهنگ یا به عبارتی خرده فرهنگ شهری مدرن نگاه می کنند توضیحی کوتاه می دهم . در این باره که هیپ هاپ  و فرهنگ هنر خیابانی به هیچ عنوان یک فرهنگ غربی یا  وابسته به گروه های غیر فرهنگی نیست و ما امیدواریم بتوانیم این موضوع را برای مردم و مسولین معرفی کرده و راه را برای  پیشرفت هر چه بیشتر این فرهنگ و هنر – که دیر یا زود ناگزیر به قبول و تقویت آن در جامعه هستیم  -باز کنیم. هیپ هاپ هنر جوانان است و در اکثر موارد هنری معترض در همه جای دنیا محسوب می شود  چراکه خاصیت جوانی  اعتراض و روحیه منتقد است . هیپ هاپ هنر جامعه مدرن است جامعه ای که خیابان و دیوار  یا به عبارتی آسفالت و آجر  در آن حکم خاک و چوب را دارد .  وقتی که جویبار های پهن تبدیل به  جوب های تنگ و کانال های تو در توی فاضلاب می شود و آن گاه  که  دشت های وسیع در دست پیمانکار های شهرک ساز و  برج ساز قرار می گیرد  هنر نیز از دریچه دیگری به دنیا می نگرد و آن را توصیف می کند . پس ما باید بتوانیم این را بپذیریم  و در راه شناخت آن تلاش کنیم  و به نکات سازنده ان پی ببریم. بی شک راه شناخت هنری جدید به مراتب سخت تر  است از برچسب زدن به هنرمندان نسل نو  اما  چه دلنشین خواهد بود اگر مسولین امر به جای انتخاب  راه سهل و غلط   -به دنبال راهکاری دشوار تر ولی درست و کار آمد پیش روند تا بیش از این شاهد بی حرمتی به هنر مندان جوان که تمامی عشقشان این سرزمین و آب و خاک استن باشیم. بسیار نا بجا و دلسرد کننده است که گاه و بی گاه هنر و فرهنگ جدید در داخل کشور با عناوینی  زشت چون شیطان پرستی و معاندت با اجتماع  خطاب می شوند و بار سنگین غم را بر دوش این جوانان هنر مند رها می کنند

فرهنگ هیپ هاپ از چهار عنصر تشکیل شده است که هر یک بخشی از آن را پوشش می دهند و در هر یک بعد هنری خاصبی وجود داردو ناگفته نماند که در این فرهنگ نیزهمانند تمامی پدیده های اجتماعی بشر علاوه بر هنرمندان و پیشروان فرهنگی  عده ای وجود دارند که جز تقلید و مصرف گرایی چیزی را دامن نمی زنندو  خواننده  و مخاطب خود آزاد است که بین درست و غلط  یکی را انتخاب کند

عنصر شماره یک
دی جی : موزیک DJ (MixTapes)

دی جی ها و میکس تیپ یکی از عناصر جدا نا شدنی از فرهنگ هیپ هاپ هستن  در حقیقت میشود به راحتی گقت که هیپ هاپ از ام سی شروع نمی شه بلکه با دی جی و ضرب آهنگش شروع می شه.اون دی جی است که بیت رو کنترل می کند و حس و حال رو ایجاد می کند و در همایش ها دی جی نقش رییس گروه را دارد .وی حس و موزیک رو بنا به  شرایط ایجاد می کند یا با موزیکی که انتخاب می کند جو حاکم به جمع رو عوض می کند.اگر بدونیم که هیپ هاپ در واقع ریشه در موزیک رگا داره باید این رو هم بدونیم که در رگا و  در کشور جامیکا دی جی به کسی گفته می شود که رپ می کند یا شعر می گوید و با مردم از پشت میکروفون حرف می زند و همینطور موزیک رو براشون انتخاب و پخش می کند.مثلا نگاه کنید به  دی جی کول هیرک که یکی از پدران هیپ هاپ تو دنیاست .همون زمان بود که رادیو ها هم از همین واژه برای کسی که موزیک رو انتخاب می کرد استفاده کردن و این در حالی بود که  دی جی کول هیرک و افرادی مثل اون خودشون هم دی جی بود هم ام سی ولی با  اسم دی جی کار می کردن و بعدها کاری که اون ها می کردن به دو قسمت و تخصص تقسیم شدیعنی دی جی کردن و ام سی یا رپ کردن و حتی در بعضی جا ها دی جی به کسی می گفتن و می گن که از ساز ترن تیبل استفاده می کنه ولی اصل قضیه قرار نیست که فراموش بشه

در زمان جنگ جهانی دوم بود که به کسانی که یه آرشیو  صفحه گرامافون داشتن و یک ترن تیبل با  آمپلیفایر دی جی می گفتن و دی جی های جنگ جهانی کار شون رو با سرگرم کردن سرباز ها در سالن های خیلی بزرگ شروع کردند و به نوعی   در یه شب کاری رو می کردن که باید چند تا گروه موسیقی طی یک تور انجام می دادن .
پس دی جی در اون زمان ها نقش یه جوک باکس یا جعبه موسیقی رو به عهده داشت و موزیک پخش می کرد و موزیک های با حال و مورد نیاز یه جمع رو پخش می کرد و خیلی راحت تر بود که یه دی جی رو به یک اجتماع  بیارن تا اینکه بخوان یه گروه موزیک و بند و بساط ساز و ضربشون رو تو مهمونی جا بدهند.
اما بر گردیم به رگا و موزیک اسکا … وقتی این موزیک در جامایکا رشد کرد به حدی رسید که نو آوری توش لازم بود و این لزوم بود که ابزار جدید رو می طلبید یعنی : گرامافون های تک لبه (داب پلیت)که در حقیقت صفحه های گرامافون با کیفیت و قیمت پایین تر بودن و استفاده ازشون به صرفه تر بود و کسانی از قبیل کینگ تابی و دیگران شروع کردن به حذف صدای خواننده از روی صدا و گذاشتن متن جدید  و صدا های جدید به جای اونها  . مثلا یک نفر  اون قسمت رو شعر می خوند یا فی ابداهه موضوعی رو به شکلی آهنگین مطرح می کرد. همین بود که رفته رفته اسم رپ  کردن رو به خودش گرفت این یه شمای کلی بود که  نشون می ده چطورموسیقی  رگا از درون خودش موسیقی رپ رو بیرون داد . اینجوری بود که این روش تو جامایکا جا افتاد و بعد اروم آروم به امریکا منتقل شد و تو سط دی جی کول هیرک که خودش جامایکایی بود توی محله معروف برانکس نیویورک  خودش رو نشون داد
اسم هیپ هاپ هم کاملا به حرکت هیپ و هاپ روی  ترن تیبل   بر می گرده یعنی : تغییر زیگزاگی دست دی جی روی دو تا ترن تیبل که باعث می شه بتونه موزیکی متنوع و با هیجان  با ضرب آهنگی شکسته رو ایجاد کنه

عنصر شمار ه دو
حرکات موزون اروبیکBreak Dance
برک دنسر ها  در هیپ هاپ عاشق همان ضرب اهنگ شکسته بودن .جایی که می تونستن توانایی شون رو نمایش بدنو حرکاتی رو به نمایش بگذارن که جذاب و دیدنی بود در حقیت ضرب آهنگ شکسته و نیاز به رقص شکسته داشت  که خودش نیازمند مهارت و هنر  بود . چیزی که امروز نه تنها هنر بلکه ورزش نیز محسوب می شه….بعضی ها هم به شوخی می گفتن برای این به این رقص ؛شکسته ؛گفته می شه که در حال رقص و به خاطر پیچیده بودن حرکات امکان داره استخون های طرف بشکنه. برک دنسر ها موقعی به رپ پیوستن که هنوز اسم رپ جا نیوفتاده بود و به رپ ام سی می گفتن و ام سی بود که به بی بوی ها (یعنی برک دنسر ها ) می گفت که وارد میدون بشن و اونها میومدن وسط.

جالب هم هست بدونید که خیلی رابطه جالبی بین کونگ فو و برک دنس وجود داشت و دارد. به طوری که خیلی حرکات چرخشی و تهاجمی این رقص  ریشه در کونگ فو و هنر های رزمی داره  به طوری که  اوایل در شبکه های ورزش های رزمی مورد ارزیابی قرار می گرفتند از جمله این حرکت ها میشه چرخش کاتر پیلار یا  آسیابی رو نام برد که به وضوح در کونگ فو هم دیده می شه اما برک دنسر ها اون رو به شکل هنر-ورزش حرکات موزون  تغییر دادن و استفاده کردن

عنصر شماره سه:
شاعر MC : ام سی
ام سی ها به هنر قافیه سازی و سرودن شعر های جالب و قدرت مند مشهور هستن و اساس این هنر قافیه سازی و بداهه سرایی است و دی جی ها موزیک های مختلف رو سر هم می کردند و ام سی ها روی اون می سرودن و به قول امروزی ها  رپ می کردن و همین ها بود  که توسط مردم و خود اون ها ضبط می شد. پس اولین آلبوم های رپ در استودیو ضبط نمی شد بلکه توی محافل هنری و یا تفریحی و به طور زنده اجرا و ضبط می شدند. این به زمانی بر می گرده که موسیقی رپ هنوز اونقدر محبوب نشده بود که تهیه کننده ها حاضر باشن اون رو آلبوم کرده و به بازار معرفی کندن . هر چند که خیلی زود این اتفاق افتاد و هیپ هاپ  وارد دنیای هنر -سرگرمی شد
به هر حال ام سی  ها قدرت قافیه بندی شگفت انگیزی داشتن و شگفت انگیز تر وقتی بود که این قدرت می تونست با قدرت داستان پردازی یا روایت گری همراه بشه و موضوعی رو به شکلی زیبا و حتی شاعرانه بیان کنه و اونجا بود که هیپ هاپ تونست خودش رو به عنوان هنر مطرح کنه

عنصر شماره چهار
Graffiti گرافیتی :نقاشی

گرافیتی از روز اول در مرز بین هنر و خرابگاری قرار داشت و  وجود انواع افراد توی این هنر باعث می شد که هم هنرمند هایی رو به جامعه معرفی کنه و هم خرابکار هایی که دیوار ها و محیط عمومی رو کثیف می کردن . هرچندکه از نظر خودشون می خواستن آزاد باشن و هنرشون همون بود که نشون می دادن یعنی جوون هایی که فقط بلد بودن خط خطی کنن یا طرح هایی ابتدایی رو رو دیوار بکشن که برای هیچ کس زیبا و دلنشین نبود. همون چیزی که روی بوم هم اتفاق می افته : یعنی اگه دو تا بوم رو  همراه رنگ به دو نفر بدید که یکی شون  هنرمند باشه و دیگری نه… خوب یکی بوم سفید رو با طرح نو و زیبا رنگ کی گنه و دیگری مجموعه از خزعبلات رو به شما می ده. این همون چیزیه که روی دیوار اتفاق می افتاد  و هنوز هم اتفاق می افته

اسپری برای نقاش  گرافیتی مثل میکروفن می مونه برای شاعر رپ.  هنر گرافیتی در مورد زیبا سازی آزادانه یک محیط اجتماعی هست و زدن حرفی گفتنی روی دیوار ها . عقیده هنرمندان گرافیتی این بود که گرافیتی می تونه به رشد ذهنی و بصری جامعه کمک کنه . همونطور که رپ می تونه این کار رو بکنه. هنر مند گرافیتی یا هنر مند شهری با رنگ ها و طرح های هنری و حساب شده اش می تونه کاری رو بکنه که یه مجله هنری از انجام اون عاجزه . یعنی بردن هنر بین مردم عامی  .  اما متاسفانه تعداد زیادی از جوان هایی که در گرافیتای بودن و هستن این رو نادیده می گیرن و دیوار رو مکانی بدون خرج می بینن که با جند تا اسپری هر چیزی دوست داشتن روش بکشن  و اسمش رو  گرافیتی بگذارن … اما هر چند دیوار و اسپری در هر دو مشترک هست اما نبیاد اسم هر دو را گرافیتی گذاشت. هر دو شبیه هستند ولی یکسان نیستند
اما ارتباط بین گرافیتی و هیپ هاپ یک ارتباط مبتنی بر قانون  این هنر ها نیست بلکه مربوط به سلیقه های  گه گاه مشترک بین هنرمند های هم نسل است. برای مثال یک رپر یا دی جی امکان دارد از طرح های آزادانه نقش بسته روی دیوار لذت ببرد  و ان را مورد قبول خود و گروهش بداند و از اینجاست که این ارتباط پیدا می شوددر حقیقت می شود گفت بیان آزادانه و رک و راست همان چیزی است که  گرافیتی را هنری از فرهنگ هیپ هاپ می کند و گرافیتی همانقدر جسور است که هیپ هاپ می خواهد باشد و شاید به همین علت است که  همه این عناصر در یک دهه  سر بر آوردند و اغلب این افراد با هم دوست یا آشنا بودند به طور که در گردهمایی ها اغلب یک هنرمند گرافیتی در  حال نقاشی بود و بی بوی در حال رقص با موزیک و  شعری که توسط ام سی  و دی جی اجرا می شد .و این همان مجموعه عناصری بود که فرهنگ هیپ هاپ را در پنجاه سال گذشته شکل داده است